Spotify

Muziekindustrie

Een gratis jukebox tegen piraterij

Online muziekdienst Spotify stelt 10 miljoen liedjes gratis beschikbaar, als alternatief voor illegale downloads. Is dit de manier waarop de muziekindustrie uit het slop kan raken?

Door onze redacteur
MARC HIJINK

In de platenzaak zie je ze nog: muziekliefhebbers met een stapel cd’s voor de neus en een warme koptelefoon op het hoofd, zoekend naar dat ene perfecte album waarmee ze uiteindelijk de winkel uit zullen lopen.

Met Spotify is kiezen niet meer nodig. Deze van oorsprong Zweedse muziekdienst biedt meer dan 10 miljoen liedjes aan iedereen met een internetverbinding – sinds dit jaar ook in Nederland.

Download de gratis software, tik in: ‘Borsato’ en het hele oeuvre van de zanger kun je binnen een seconde afspelen. Net als Elvis Presley, The Rolling Stones, maar ook jazzgrootheden, cabaretiers, klassieke muziek en de Top 40.

Wired omschreef Spotify poëtisch als een ‘jukebox in de wolken’; een onbeperkte muziekbibliotheek in een cloud van webservers. Te beluisteren op computer, mobiele telefoon en in Zweden ook op televisie.

Spotify wordt mede gefinancierd door de muziekindustrie: de grote platenlabels hebben een belang van 17,3 procent in het bedrijf. De overdaad aan repertoire moet het massale downloaden van illegale kopieën terugdringen.

Misschien is Spotify het antwoord op de teruglopende cd-verkopen die de industrie al jaren plagen. Zo werd de Nederlandse muziekmarkt in de afgelopen tien jaar gehalveerd (zie: Nederlandse muziekmarkt).

Piraterij bestrijden met louter rechtszaken tegen websites of downloaders werkt niet, beseft de platenindustrie. Er moet een aantrekkelijk alternatief zijn voor consumenten. Momenteel is de Spotify in zeven Europese landen beschikbaar en zijn er 10 miljoen gebruikers. De dienst staat op het punt om de sprong te maken naar de Verenigde Staten, de grootste muziekmarkt ter wereld.

Het Spotify-kantoor in hartje Londen ademt de sfeer van een hippe start up. Het gifgroene logo hangt aan elke muur, er staan Apple-computers, Nespresso-apparaten en tafeltennistafels voor het jonge personeel. In de ontvangsthal een vitrinekast waarin prijzen van de vakpers pronken voor de ‘coolste webdienst van het jaar’.

Jonathan Forster, verantwoordelijk voor Spotify Europa: „We zijn begonnen met 35 mensen en in korte tijd gegroeid tot 200 man personeel. Het is relatief makkelijk om aan talent te komen, want iedereen vindt het leuk om met muziek bezig te zijn.”

Spotify begon vier jaar geleden, maar is pas sinds twee jaar in de lucht. Eerst moesten de licenties geregeld worden met de platenmaatschappijen. Forster: „We zijn naar hen toegestapt met de vraag: geef ons al je repertoire zodat we het gratis weg kunnen geven.”

Concurrentie

Spotify is nu verkrijgbaar in Nederland, Zweden, Groot-

Brittannië, Frankrijk, Spanje, Finland en Noorwegen. In de VS zijn betaalde muziekdiensten als Rhapsody, Napster, Pandora en Emusic.

Gratis concurrentie komt van Last.FM, een radiostation dat zich aanpast aan de muzikale voorkeuren van zijn luisteraars. Last.FM kost in Nederland wel geld. Gratis muziekdiensten als Grooveshark en Deezer hebben een minder uitgebreid aanbod.

Spotify probeert los te komen van de pc en ontwikkelt zijn software voor zo veel mogelijk apparaten. In Noorwegen is Spotify via de tv te bedienen (alleen muziek, geen clips). Maar mobiele muziek is de grootste groeimarkt. Telefoonfabrikanten Nokia en Sony-Ericsson leveren muziekdiensten bij hun smartphones, die ze zien als de moderne variant van de walkman.

Google wil liedjes naar Android telefoons gaan streamen. Het vermoeden bestaat dat de Apples iTunes Store ook een abonnementsvorm krijgt . Microsoft doet mee met de Zune Pass voor de nieuwe generatie Windows-telefoons.

Op al deze toestellen werkt Spotify-software ook. Welke dienst moet je dan kiezen? Volgens Wouter Rutten van de brancheorganisatie NVPI is er ruimte genoeg voor meerdere muziekdiensten op je smart- phone. „De één koopt toch ook liever z’n cd’s bij de V&D, terwijl de ander naar de Free Record Shop gaat.”

Spotify wil muziekliefhebbers weglokken bij het illegale aanbod en vervolgens kijken of er geld verdiend kan worden. Dat lukt, zegt Forster: „We zien dat Spotify ook aanslaat bij de jongeren tussen de 17 en 24 jaar. Die weten donders goed dat je alles, maar dan ook werkelijk alles, gratis op je computer kunt binnenhalen. En toch kiezen ze voor onze dienst. Alleen dat is al winst.”

Op dit moment lijdt Spotify nog verlies. Het geld moet komen van de advertenties die de gebruikers van de gratis dienst voorgeschoteld krijgen. Forster: „Onze eerste zorg is groeien. We moeten tientallen miljoenen gebruikers krijgen om te concurreren met grote radiozenders.”

Spotify biedt ook de mogelijkheid om te adverteren bij specifieke doelgroepen.Narrowcasting dus, in plaats van broadcasting. Tot nu toe worden de luisteraars niet al te nauwkeurig ontleed. „We weten wie van heavy metal houdt, maar we geven naam en adres niet aan adverteerders door. Dan kunnen we de zaak wel opdoeken.” Op dit moment verdient Spotify het meest aan zijn betaalde product. Er zijn zo’n 500.000 leden die 9,95 euro per maand betalen – 60 miljoen per jaar. Met deze betaalde dienst kun je liedjes ook zonder internetverbinding beluisteren, in een betere geluidskwaliteit.

Belangrijk is dat de betaalde versie ook op smartphones werkt. Zo heb je altijd 10 miljoen liedjes op je iPhone of Android-toestel bij de hand, voor nog geen 120 euro per jaar. Ook voor telefoons van Nokia en Windows Phone 7 is er een Spotify-variant; aan de BlackBerry-versie wordt gewerkt.

Spotify betaalt de platenmaatschappijen meer dan de helft uit van wat er binnenkomt, berekend naar aanleiding van het aantal malen dat een artiest wordt gedraaid. Forster: „We hebben tot nu toe 40 miljoen euro aan de rechthebbenden gegeven. Dat bedrag moet blijven stijgen om vertrouwen te kweken in deze nieuwe distributievorm.”

Om meer adverteerders te trekken is de Amerikaanse markt onmisbaar. Het kantoor in New York is al geopend, maar de licenties zijn nog niet geregeld. Dat is lastig, zegt Forster. Er zijn verschillende betaalde muziekdiensten actief (zie: Concurrentie). Daarnaast werken zowel Apple als Google aan een online muziekdienst. Apple wil volgens aanhoudende geruchten Spotify overnemen. Ook Microsoft zou interesse hebben.

Voor de platenindustrie is het echter aantrekkelijk zijn om zelf actief in Spotify te blijven investeren. Al was het maar om de dominantie van Apple’s iTunes Store te bestrijden. Apple kan nu nog de voorwaarden afdwingen, zoals relatief lage prijzen en geen kopieerbeveiliging.

Als Spotify blijft doorgroeien, moeten advertenties het meeste geld op gaan leveren. Dat model is geïn-spireerd op de websites die illegale downloads aanbieden: beruchte sites als The Pirate Bay, ook van Zweedse origine, plaatsen banners.

Als illegaal downloaden iets heeft bewezen, dan is het dat consumenten graag de beschikking hebben over online muziek. Spotify heeft de kans om piraterij te verslaan, omdat het een veel betrouwbaarder bron is, zonder virussen en slechte kopieën.

De Spotify-software werkt erg eenvoudig, het aanbod is uitstekend en gebruikers kunnen elkaar onbeperkt nieuwe artiesten aanraden en afspeellijsten delen. Muziek is beschikbaar in de vorm van een link naar een webserver. ‘De weblink is de nieuwe mp3’, luidt het motto.

Paul Rutten, hoogleraar digitale media studies, roemt deze aanpak: „De beschikbaarheid van al die liedjes en het gebruiksgemak zijn een goede manier om publiek bij downloadsites weg te lokken. Dit had er al veel eerder moeten zijn.”

Spotify lost bovendien het heikele probleem op van kopieerbeveiliging. Beschermde muziekbestanden waren tot nu toe altijd maar op een beperkt aantal apparaten afspeelbaar. Door vanaf een webserver rechtstreeks beveiligde data te versturen, is die drempel verdwenen. Alleen wie bestanden wil kopiëren of op schijf wil zetten, moet alsnog een digitale download kopen.

Niet alle artiesten zijn in Spotify te vinden. Het repertoire van The Beatles ontbreekt, net als oude rockbands als AC/DC, Metallica en Led Zeppelin. Bands kunnen in hun overeenkomst met de platenmaatschappij aangeven welke beperkingen zij aan digitale distributie stellen.

De online muziekdiensten leveren bijzonder weinig op in vergelijking met de cd-verkopen (zie: Hoeveel moet een muzikant verkopen). Maar volgens Rutten is het een bewijs dat de machtsverhoudingen in de muziekindustrie aan het veranderen zijn. „Vroeger was de platenmaatschappij een essentiële schakel in de keten van succes. Tegenwoordig kan een artiest zijn distributiekanalen grotendeels zelf bepalen.”

Muzikanten verdienen meer geld met liveoptredens. Kaartjes voor concerten zijn volgens Rutten de afgelopen jaren gestegen om dalende albuminkomsten te compenseren. „Het voordeel van Spotify is dat gebruikers er uren in kunnen grasduinen. Daardoor stijgt de kans dat iemand zo nieuwe artiesten ontdekt en meer concerten bezoekt of cd’s koopt.”

In Nederland is de NVPI, de brancheorganisatie van de entertainmentindustrie, voorzichtig tevreden over het Spotify-effect. „Uit de eerste indicaties blijkt dat er in Nederland relatief veel mensen overstappen op de betaalservice. En je hebt meer aan iemand die 120 euro per jaar betaalt dan aan iemand die maar drie of vier cd’s per jaar koopt”, zegt Wouter Rutten (geen familie) van de NVPI. Exacte omzetcijfers heeft hij nog niet, zodat ook nog niet duidelijk is in hoeverre Spotify marktaandeel wegkaapt van legale downloadwinkels.

De cd zal volgens Rutten niet echt verdwijnen. „De cd houdt een interessante marge, ook al zijn de prijzen gedaald. Het kost maar 1,25 euro om zo’n schijf in de winkel te leggen.”

De Nederlandse muziekindustrie spiegelt zich graag aan Zweden. Daar gebruiken 2 van de 9 miljoen inwoners Spotify. Opvallend is dat na de start van Spotify in Zweden voor het eerst sinds jaren ook de cd-verkopen stegen. Zou dat het gevolg zijn van al die nieuwe artiesten die grasduinende Spotify-gebruikers ontdekken?

Dat lijkt onwaarschijnlijk, erkent Rutten van de NVPI. Er was in Zweden ook net een strenge wet tegen illegaal downloaden ingevoerd. Maar de combinatie klinkt de platenmaatschappijen wel als muziek in de oren: bij zo’n vriendelijk legaal aanbod van Spotify hoort volgens de branche een harde aanpak van piraterij.