Nowhere Boy’ verklaart The Beatles én Yoko Ono

Door
COEN VAN ZWOL

„Mother, you had me/but I never had you”: het zijn de eerste regels van John Lennons Mother, dat eindigt in een lange oerschreeuw. Drie nummers wijdde hij aan zijn jong gestorven moeder, Julia. Toen hij in 1970 Motherschreef, was Lennon niet langer de sarcastische branieschopper. Hij had twee weken ‘primal therapy’ ondergaan op zoek naar het gekwetste kind binnenin. En bleef wroeten in zijn ziel. Vlak voordat hij werd vermoord, liet Lennon zich vereeuwigen in een kwetsbare pose: naakt en in foetushouding tegen een geklede Yoko Ono aankruipend.

Het biografische Nowhere Boy zoekt de essentiële Lennon in glossy gefilmd Liverpool. We zien hem zijn eerste skiffleband formeren, het kerntrio van supergroep The Beatles zich aftekenen: Lennon, zijn serieuze, zachtaardige maatje Paul McCartney, George Harrison. Maar de film draait om een andere driehoek: die van John Lennon en zijn twee moeders. Biologische moeder Julia stond hem als vijfjarige af aan haar zus Mimi. Zij belichaamt de stoïcijnse, plichtsgetrouwe oorlogsgeneratie, prevelt „Now, now, don’t be silly, we must go on” als John huilt om de dood van zijn surrogaatvader George. Bij diens begrafenis ziet John zijn echte moeder en ontdekt dat zij om de hoek woont. Julia blijkt een labiele, levenslustige heraut van de jaren zestig. Zij tolereert Johns rebellie, stimuleert zijn muzikaliteit, zweert samen tegen Mimi. Tot zijn band naam maakt en het gaat irriteren, zo’n moeder die danst tussen de groupies. En waarom stond ze hem indertijd af?

Nowhere Boy is zo’n complex Brits drama met een weldoordacht script vol scherp gedefinieerde karakters die methodisch naar een emotionele climax werken. Zonder ruimte voor ambivalentie, in Britse ogen meestal een zwaktebod. Lennons moeders zijn een zwoegende Martha en een glamoureuze Maria. Bij Mimi (Kristin Scott Thomas) overheersen ernst, grijstinten en schemering, bij Julia (Anne-Marie Duff) opwinding, kleur en zonlicht. We weten dat Jezus beide vrouwen liefhad.

Zoals veel recente films - neem An Education - verkent Nowhere Boy de omslag van de moderne naar de postmoderne tijd. Maar de angel schuilt in de oedipale subtekst: Julia is bijna Johns minnares. In een scène leunt zij languissant tegen hem aan: de camera zoomt in op een hand die iets ongepasts dreigt te doen. Zagen we Lennon zojuist niet een meisje bevredigen met die hand? Niet subtiel, wel spannend. Nowhere Boy verklaart The Beatles, maar meer nog zijn preoccupatie met sterke vrouwen als Yoko Ono.

Afkomstig uit de NRC